आज सकाळी नाश्त्याला पोहे खाल्ले!
आता तुम्ही म्हणाल,की त्यात काय मोठं,पुष्कळ जण बरेचदा पोह्यांचा नाश्ता करतात,अगदी खरंय, पण पोह्यांचं माझ्या आयुष्यात खूप मोठं स्थान आहे,कसं ते सांगतो पुढं!तत्पूर्वी पोह्यांबद्दल थोडं बोलूया.
तर,आख्ख्या महाराष्ट्रात पोहे ही बहुतेकांची आवडती डिश,परंतु करण्याच्या तऱ्हा वेगवेगळ्या पर्यायांनी चवी निराळ्या! कांदा हवाच,पण आवडीप्रमाणे बटाटा,दाणे,हिरव्या मिरच्या,लाल तिखट,कढीपत्ता,ओल्या नारळाचा किस,कोथिंबीर टाकून त्याची लज्जत वाढवतात.बऱ्याच ठिकाणी त्यावर तिखटजाळ रस्सा टाकून "गिल्लेपोहे"खातात,तर घरी त्यावर सॉस किंवा कैरीचे लोणचे तोंडीलावणे म्हणून वापरतात.मध्यप्रदेशात,विशेषतः इंदूरमध्ये पोह्यांवर बारीक शेव टाकतात.असो,मूळ मुद्दा हा की या पोह्यांचं मला एवढं अप्रूप का!
एकोणीसशे पंच्यांशीची गोष्ट आहे,मी एमबीबीएस होऊन गव्हर्नमेंट मेडिकल कॉलेज नागपूरला ऑर्थोपेडिक्स मध्ये हाऊसजॉब करत होतो. ऑर्थोचे दोन युनिट्स फक्त,त्यामुळे एक दिवसाआड ओपीडी आणि ओटी! ओपीडीच्या दिवशी सकाळी आठ पासून तर दुसऱ्या दिवशी सकाळी आठपर्यंत येण्याऱ्या सर्व केसेस त्या युनिटच्या लोकांनी पहायच्या.ओपीडी चालायची सकाळी आठपासून दोन वाजेपर्यंत,नंतर बॉसचा राउंड,साडेतीन-चार वाजेपासून इमर्जन्सी मायनर सर्जरीज(अनेस्थेशीया देऊन फ्रॅक्चर सेट करणे,प्लास्टर घालणे,जखमा शिवणे ई.) नंतर संध्याकाळी सात वाजेपासून वार्डमध्ये नवीन अडमिशन्स चे केस नोट्स तयार करणे, ट्रक्शन लावणे,उद्याच्या ऑपरेशन्स ची लिस्ट तयार करणे,त्यांच्या सर्व रक्ताच्या तपासण्या,एक्स रे,ईसीजी,नीट लावून ठेवणे,अनेस्थेटीस्ट चा फिटनेस घेणे,रक्ताच्या बाटल्या अरेंज करणे. ही कामे होताहोता सिनियर रेसिडेंट चा राउंड : मग या सर्व घडामोडींची माहिती त्याला देणे, काही महत्वाची ड्रेसिंग्स त्याला दाखविणे ई.
मग कॅज्युअल्टी ची ड्युटी सुरू,चित्रविचित्र अपघात,भांडणे,मारामाऱ्या,दारुडे,त्यांना टाके घालणे,प्लास्टर लावणे,काही तातडीची ऑपरेशन्स हा प्रकार रात्रभर चालायचा!
आठ वाजले सकाळचे की आनंद,आता चोवीस तास या प्रकारापासून सुटका. पण हा आनंद औट घटकेचा असायचा कारण हा ओटी डे : आठ वाजेपासून ऑपरेशन्स सुरू,ते दुपारी चार वाजेपर्यंत.मग पुन्हा बॉसचा राउंड,त्यानंतर मेजर सर्जरीच्या पेशन्ट्सची आयसीयूत देखभाल,नातेवाईकांचे समुपदेशन,रक्त अरेंज करणे वगैरे. जमल्यास होस्टेलवर जाऊन थोडी झप्पी मारायची कारण नऊ-साडेनऊला सिनियर रेसिडेंटचा राउंड आणि ड्रेसिंग्स! झोपायला रात्रीचे बारा-एक वाजवायचे,पुन्हा सकाळी पाचला उठून सहा वाजता वार्डमध्ये हजर रहावे लागायचे.
त्यावेळी मनुष्यबळ किती कमी होते बघा,आमच्या युनिट मध्ये फक्त चार जण: डॉ गेडाम सर(युनिट हेड) डॉ राजन चांडक(चीफ रेसिडेंट) डॉ सजल मित्रा(सिनियर रेसिडेंट) आणि मी,ज्युनियर रेसिडेंट(त्या काळचा हाऊस ऑफिसर). ही सर्व देवमाणसं मिळाली, मला कधीच ज्युनियरची वागणूक दिली नाही,सर्व कामं माझ्या बरोबरीनं केलीत,ऑर्थोचे सर्व बारकावे समजावले,ऑपरेशन्स शिकवली,करून घेतलीत,माझ्या पोटापाण्याची काळजी घेतली,इतकी की,कधीकधी रात्री दोन वाजता चांडक-मित्रा सरांनी मला रेल्वे स्टेशनवर नेऊन दुधपाव खाऊ घातलाय!
तर यासर्व गडबडीत जेवण्यास वेळ कधी नीट मिळायचाच नाही.घर नागपूरलाच असल्यामुळे आजी सकाळ-संध्याकाळ घरचा डबा पाठवायची,डबेवाला तो रूमच्या कडीला लटकावून निघून जायचा,आम्ही पोहोचेपर्यंत तो बहुधा रिकामाच सापडायचा! (आजी इतकी सुगरण होती की आजूबाजूच्या मुलांनी वार वाटून घेतले होते म्हणे माझा डबा खाण्याचे,असे नंतर कळले!) बरेचदा मेसमध्ये किंवा मेडिकल चौकात जे मिळेल ते खाऊन भागवावे लागे!
आता आपली गाडी पुन्हा मुळपदावर-पोह्यांवर!
मेडिकल कॉलेजमध्ये पहिल्या मजल्यावर ओटी डी च्या मागे आणि गायनिक वार्ड एकोणीसच्या समोर मातृसेवा संघाने चालवलेले एक छोटेसे कँटीन होते,एक वयस्कर मावशी चालवायच्या ते.रोज सकाळी त्या छान पोहे करायच्या आणि दुपारी कचोरी,(लिमिटेड स्टॉक असायचा यांचा) चहा मात्र दिवसभर सुरू असायचा.ओटीच्या दिवशी अकराच्या सुमारास आम्ही ओटीत कचोरी-चहा मागवायचो तिथून,कधी नशिबात असेल तर मिळायचं थोडं काही, नाहीतर सर्जरीचे रेसिडेंटस मारून द्यायचे डल्ला! त्या मातृसेवा कँटीनच्या मावशींना (नाव नाही आठवत,पण चेहरा पक्का आठवतोय,का सांगू,तर त्यांच्या नजरेत वात्सल्य आणि प्रेम ओसंडून वाहत असायचं!) त्या मावशी रोज माझ्यासाठी एक प्लेट भरून पोहे कागदात बांधून लपवून ठेवायच्या,मला जेंव्हा वेळ होईल तेंव्हा मी जाऊन ते खायचो. काय सांगू मित्रांनो,दुनियेतील कितीही भारी फाईव्ह स्टार हॉटेल मधल्या डिशपेक्षा ते थंड पोहे मला अधिक भावायचे.(काळाच्या ओघात नागपूर दुरावलं,त्या मावशी वारल्याचं मध्यंतरी कुणीतरी सांगितलं आणि त्या दिवशी मी एका खोलीत जाऊन अर्धा तास मनसोक्त रडलो होतो)
त्यामुळे पोह्यांचं एक अनन्यसाधारण महत्व माझ्या आयुष्यात आहे आणि तेही,थंड पोह्यांचं! त्यामुळे आयतागायत कधीही आई किंवा सुजातानी पोहे केले, की हमखास थोडे वेगळे काढून ठेवले जातात,मी ओपीडी आटपली की संध्याकाळी ते खातो.
मात्र,पहिल्याच घासाला त्या मावशीच्या आठवणीनं टचकन डोळ्यात पाणी येतं,घास अडकतो घशात आणि आई किंवा सुजाताचा मायेचा हात फिरला डोक्यावरून की मगच उतरतो खाली!
आता तुम्ही म्हणाल,की त्यात काय मोठं,पुष्कळ जण बरेचदा पोह्यांचा नाश्ता करतात,अगदी खरंय, पण पोह्यांचं माझ्या आयुष्यात खूप मोठं स्थान आहे,कसं ते सांगतो पुढं!तत्पूर्वी पोह्यांबद्दल थोडं बोलूया.
तर,आख्ख्या महाराष्ट्रात पोहे ही बहुतेकांची आवडती डिश,परंतु करण्याच्या तऱ्हा वेगवेगळ्या पर्यायांनी चवी निराळ्या! कांदा हवाच,पण आवडीप्रमाणे बटाटा,दाणे,हिरव्या मिरच्या,लाल तिखट,कढीपत्ता,ओल्या नारळाचा किस,कोथिंबीर टाकून त्याची लज्जत वाढवतात.बऱ्याच ठिकाणी त्यावर तिखटजाळ रस्सा टाकून "गिल्लेपोहे"खातात,तर घरी त्यावर सॉस किंवा कैरीचे लोणचे तोंडीलावणे म्हणून वापरतात.मध्यप्रदेशात,विशेषतः इंदूरमध्ये पोह्यांवर बारीक शेव टाकतात.असो,मूळ मुद्दा हा की या पोह्यांचं मला एवढं अप्रूप का!
एकोणीसशे पंच्यांशीची गोष्ट आहे,मी एमबीबीएस होऊन गव्हर्नमेंट मेडिकल कॉलेज नागपूरला ऑर्थोपेडिक्स मध्ये हाऊसजॉब करत होतो. ऑर्थोचे दोन युनिट्स फक्त,त्यामुळे एक दिवसाआड ओपीडी आणि ओटी! ओपीडीच्या दिवशी सकाळी आठ पासून तर दुसऱ्या दिवशी सकाळी आठपर्यंत येण्याऱ्या सर्व केसेस त्या युनिटच्या लोकांनी पहायच्या.ओपीडी चालायची सकाळी आठपासून दोन वाजेपर्यंत,नंतर बॉसचा राउंड,साडेतीन-चार वाजेपासून इमर्जन्सी मायनर सर्जरीज(अनेस्थेशीया देऊन फ्रॅक्चर सेट करणे,प्लास्टर घालणे,जखमा शिवणे ई.) नंतर संध्याकाळी सात वाजेपासून वार्डमध्ये नवीन अडमिशन्स चे केस नोट्स तयार करणे, ट्रक्शन लावणे,उद्याच्या ऑपरेशन्स ची लिस्ट तयार करणे,त्यांच्या सर्व रक्ताच्या तपासण्या,एक्स रे,ईसीजी,नीट लावून ठेवणे,अनेस्थेटीस्ट चा फिटनेस घेणे,रक्ताच्या बाटल्या अरेंज करणे. ही कामे होताहोता सिनियर रेसिडेंट चा राउंड : मग या सर्व घडामोडींची माहिती त्याला देणे, काही महत्वाची ड्रेसिंग्स त्याला दाखविणे ई.
मग कॅज्युअल्टी ची ड्युटी सुरू,चित्रविचित्र अपघात,भांडणे,मारामाऱ्या,दारुडे,त्यांना टाके घालणे,प्लास्टर लावणे,काही तातडीची ऑपरेशन्स हा प्रकार रात्रभर चालायचा!
आठ वाजले सकाळचे की आनंद,आता चोवीस तास या प्रकारापासून सुटका. पण हा आनंद औट घटकेचा असायचा कारण हा ओटी डे : आठ वाजेपासून ऑपरेशन्स सुरू,ते दुपारी चार वाजेपर्यंत.मग पुन्हा बॉसचा राउंड,त्यानंतर मेजर सर्जरीच्या पेशन्ट्सची आयसीयूत देखभाल,नातेवाईकांचे समुपदेशन,रक्त अरेंज करणे वगैरे. जमल्यास होस्टेलवर जाऊन थोडी झप्पी मारायची कारण नऊ-साडेनऊला सिनियर रेसिडेंटचा राउंड आणि ड्रेसिंग्स! झोपायला रात्रीचे बारा-एक वाजवायचे,पुन्हा सकाळी पाचला उठून सहा वाजता वार्डमध्ये हजर रहावे लागायचे.
त्यावेळी मनुष्यबळ किती कमी होते बघा,आमच्या युनिट मध्ये फक्त चार जण: डॉ गेडाम सर(युनिट हेड) डॉ राजन चांडक(चीफ रेसिडेंट) डॉ सजल मित्रा(सिनियर रेसिडेंट) आणि मी,ज्युनियर रेसिडेंट(त्या काळचा हाऊस ऑफिसर). ही सर्व देवमाणसं मिळाली, मला कधीच ज्युनियरची वागणूक दिली नाही,सर्व कामं माझ्या बरोबरीनं केलीत,ऑर्थोचे सर्व बारकावे समजावले,ऑपरेशन्स शिकवली,करून घेतलीत,माझ्या पोटापाण्याची काळजी घेतली,इतकी की,कधीकधी रात्री दोन वाजता चांडक-मित्रा सरांनी मला रेल्वे स्टेशनवर नेऊन दुधपाव खाऊ घातलाय!
तर यासर्व गडबडीत जेवण्यास वेळ कधी नीट मिळायचाच नाही.घर नागपूरलाच असल्यामुळे आजी सकाळ-संध्याकाळ घरचा डबा पाठवायची,डबेवाला तो रूमच्या कडीला लटकावून निघून जायचा,आम्ही पोहोचेपर्यंत तो बहुधा रिकामाच सापडायचा! (आजी इतकी सुगरण होती की आजूबाजूच्या मुलांनी वार वाटून घेतले होते म्हणे माझा डबा खाण्याचे,असे नंतर कळले!) बरेचदा मेसमध्ये किंवा मेडिकल चौकात जे मिळेल ते खाऊन भागवावे लागे!
आता आपली गाडी पुन्हा मुळपदावर-पोह्यांवर!
मेडिकल कॉलेजमध्ये पहिल्या मजल्यावर ओटी डी च्या मागे आणि गायनिक वार्ड एकोणीसच्या समोर मातृसेवा संघाने चालवलेले एक छोटेसे कँटीन होते,एक वयस्कर मावशी चालवायच्या ते.रोज सकाळी त्या छान पोहे करायच्या आणि दुपारी कचोरी,(लिमिटेड स्टॉक असायचा यांचा) चहा मात्र दिवसभर सुरू असायचा.ओटीच्या दिवशी अकराच्या सुमारास आम्ही ओटीत कचोरी-चहा मागवायचो तिथून,कधी नशिबात असेल तर मिळायचं थोडं काही, नाहीतर सर्जरीचे रेसिडेंटस मारून द्यायचे डल्ला! त्या मातृसेवा कँटीनच्या मावशींना (नाव नाही आठवत,पण चेहरा पक्का आठवतोय,का सांगू,तर त्यांच्या नजरेत वात्सल्य आणि प्रेम ओसंडून वाहत असायचं!) त्या मावशी रोज माझ्यासाठी एक प्लेट भरून पोहे कागदात बांधून लपवून ठेवायच्या,मला जेंव्हा वेळ होईल तेंव्हा मी जाऊन ते खायचो. काय सांगू मित्रांनो,दुनियेतील कितीही भारी फाईव्ह स्टार हॉटेल मधल्या डिशपेक्षा ते थंड पोहे मला अधिक भावायचे.(काळाच्या ओघात नागपूर दुरावलं,त्या मावशी वारल्याचं मध्यंतरी कुणीतरी सांगितलं आणि त्या दिवशी मी एका खोलीत जाऊन अर्धा तास मनसोक्त रडलो होतो)
त्यामुळे पोह्यांचं एक अनन्यसाधारण महत्व माझ्या आयुष्यात आहे आणि तेही,थंड पोह्यांचं! त्यामुळे आयतागायत कधीही आई किंवा सुजातानी पोहे केले, की हमखास थोडे वेगळे काढून ठेवले जातात,मी ओपीडी आटपली की संध्याकाळी ते खातो.
मात्र,पहिल्याच घासाला त्या मावशीच्या आठवणीनं टचकन डोळ्यात पाणी येतं,घास अडकतो घशात आणि आई किंवा सुजाताचा मायेचा हात फिरला डोक्यावरून की मगच उतरतो खाली!
Comments
Post a Comment